https://www.farmacjapraktyczna.pl/2009/07/udar-cieplny-charakterystyka-zapobieganie/
Udar cieplny to stan, będący wynikiem nadmiernego oddziaływania słońca i wysokiej temperatury na nasz organizm. Stanowi szczególne zagrożenie dla dzieci, osób w podeszłym wieku, przemęczonych, wyczerpanych oraz znajdujących się pod wpływem leków, które mogą zaburzać proces termoregulacji.
Choć zazwyczaj z utęsknieniem czekamy na lato, upały, które nasilają się w tym okresie, potrafią być bardzo niebezpieczne. Nadmierne korzystanie ze słońca może zakończyć się tragicznie. Odwodnienie, porażenie słoneczne czy udar cieplny to dolegliwości, na które narażony jest każdy z nas.
Udar cieplny to stan spowodowany zbyt intensywnym, nadmiernym działaniem wysokiej temperatury na organizm. Może się objawiać w szeregu coraz poważniejszych objawów – od osłabienia i zmęczenia, poprzez wysoką temperaturę (powyżej 40 st. C), do zespołu niewydolności wielonarządowej, utraty przytomności, a niekiedy nawet zatrzymania krążenia. Porażenie słoneczne, w odróżnieniu do udaru, jest efektem nadmiernego ogrzania odkrytej głowy i karku. Dochodzi wówczas do podwyższenia temperatury mózgu o 1,5-2,5 st. C, a w następstwie do przekrwienia, obrzęku i krwotoku w oponach mózgu, jak również podwyższenia ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego. W przeciwieństwie do udaru cieplnego, w porażeniu słonecznym objawy mózgowe występują zanim dojdzie do podwyższenia temperatury ciała. Szczególnie narażoną na tego typu objawy grupę stanowią osoby w podeszłym wieku, dzieci, osoby cierpiące na cukrzycę, choroby układu sercowo-naczyniowego, choroby skóry (łuszczyca, egzema, oparzenia, sklerodermia, mukowiscydoza), nadczynność tarczycy, osoby otyłe, a także osoby pod wpływem alkoholu. Także niektóre grupy leków mogą sprzyjać zaburzeniom termoregulacji, na przykład: neuroleptyki, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, benzodiazepiny, leki przeciwhistaminowe, sympatykomimetyki, antycholinergiczne, blokery kanału wapniowego, beta-blokery oraz diuretyki. Należy pamiętać, że jednym z powikłań udaru może być śpiączka, zaś w niektórych przypadkach może on stanowić zagrożenie dla życia. Dlatego tak ważne jest dostosowanie i optymalizacja farmakoterapii, szczególnie lekami moczopędnymi, w zależności od pory roku i/lub temperatury pomieszczeń i otoczenia. Tymczasem problem ten może dotyczyć także osób, które nie mają problemów ze zdrowiem (np. sportowców, żołnierzy czy pracowników fizycznych poddanych dużemu wysiłkowi).
Jakie są objawy udaru cieplnego:
– wczesne objawy: ogólne osłabienie i zmęczenie, ból i zawroty głowy, omdlenie, przekrwienie twarzy,
– wysoka temperatura ciała przekraczająca 39 st. C,
– gorąca, sucha, zaczerwieniona skóra (pocenie się występuje w 50 proc. przypadków udaru cieplnego związanego z wysiłkiem fizycznym), możliwe oparzenia skóry I lub II stopnia,
– zaburzenia ze strony układu sercowo-naczyniowego: zaburzenia rytmu, spadek ciśnienia tętniczego krwi,
– zaburzenia oddechowe, w tym zespół ostrej niewydolności oddechowej,
– zaburzenia ze strony centralnego systemu nerwowego, w tym: drgawki, zaburzenia psychiczne, możliwe zaburzenia świadomości i obrzęk mózgu,
– niewydolność wątroby i nerek.
Podstawą udzielania pierwszej pomocy jest chłodzenie pacjenta oraz terapia podtrzymująca podstawowe czynności życiowe, do czasu przybycia pogotowia ratunkowego. Celem leczenia jest obniżenie temperatury do około 39 st. C. Pacjent z ciężkimi objawami udaru cieplnego powinien być leczony w warunkach intensywnej terapii. Arbitralnie udar cieplny dzieli się na dwa podstawowe stany kliniczne: klasyczny, który może się rozwijać w ciągu kilku godzin, a nawet dni, oraz udar powysiłkowy, u młodszych chorych, z gwałtownym początkiem.
Postępowanie w przypadku udaru powinno być następujące:
– należy umieścić poszkodowanego w pozycji półsiedzącej w zacienionym miejscu z dostępem świeżego powietrza,
– stosować zimne, wilgotne okłady na głowę, kark oraz miejsca przebiegu dużych, leżących powierzchownie naczyń (pachy, pachwiny, szyja),
– sprawdzać temperaturę ciała co 5-10 min. (schładzanie należy przerwać, gdy temperatura osiągnie 38.3 st. C, bo może to spowodować hipotermię),
– podawać chłodne napoje, niegazowaną wodę, soki owocowe,
– u osób nieprzytomnych zastosować pozycję boczną ustaloną i wezwać pogotowie,
– w przypadku braku oddechu stosować sztuczne oddychanie, aż do przybycia lekarza,
– nie wolno podawać żadnych napojów alkoholowych,
– nie wolno podawać środków przeciwgorączkowych, ani innych leków (mogą pogłębi uszkodzenie wątroby).
Nierzadkim następstwem udaru cieplnego jest niedokrwienie mięśnia sercowego oraz zaburzenia przewodnictwa. W tych warunkach podwyższone jest ryzyko zaburzenia czynnościowego ośrodkowego układu nerwowego i wystąpienia trwałych ubytków neurologicznych, zwłaszcza, jeśli doszło do krótkotrwałego niedokrwienia mózgu. Najczęściej obserwowane zaburzenia metaboliczne to: kwasica metaboliczna, hiperglikemia, rzadziej wzrost stężenia triglicerydów i kortyzolu, najcięższe przypadki udaru cieplnego przebiegają ze wstrząsem, zaburzeniem, czynności wielu narządów i układów: nerek, wątroby, układu oddechowego, mechanizmów krzepnięcia.
Aby uniknąć udaru cieplnego należy rozsądnie korzystać ze słońca – stosować ochronne nakrycia głowy oraz unikać przebywania na słońcu w godzinach największego nasłonecznienia. Podczas wykonywania wysiłku, szczególnie na słońcu, należy pić dużo płynów. W tym miejscu wypada też wspomnieć, że spożywanie napojów zawierających węglowodany i elektrolity nie zabezpiecza przed zaburzeniami elektrolitów, ponieważ większość z nich jest hipotoniczna w stosunku do osocza.
W przypadku osób starszych istotne jest, aby zaplanować aktywność fizyczną na chłodniejszą część dnia. Ponadto należy uwzględnić, że niektóre leki mogą potęgować zaburzenia termoregulacji.