Czerwone oko – przyczyny i rozpoznanie

Jednym z najczęstszych objawów okulistycznych jest tzw. czerwone oko. Ten termin nie jest rozpoznaniem medycznym, a jedynie kliniczną manifestacją innych schorzeń. Zaczerwienienie oka może towarzyszyć bardzo wielu dolegliwościom. Wachlarz tych chorób jest ogromny – od łagodnych, przemijających stanów zadrażnienia oka, po ciężkie schorzenia mogące nawet doprowadzić do utraty widzenia.

Czerwone oko jest spowodowane rozszerzeniem naczyń spojówki lub/i twardówki lub wylewem krwi z naczyń. Rozróżniamy zadrażnienie powierzchowne, głębokie i mieszane. W pierwszym rozszerzone są tylko naczynia powierzchowne spojówki, najczęściej w obwodowej części worka spojówkowego. To zadrażnienie często towarzyszy zapaleniom powierzchni oka spowodowanym przez np. bakterie, alergie, zespół suchego oka czy zadrażnienia mechaniczne. W zadrażnieniu głębokim, tzw. rzęskowym, poszerzone są naczynia krwionośne twardówki. Jednym z jego objawów jest widoczne zaczerwienienie umiejscowione wokół rąbka rogówki. Jest ono intensywniejsze niż zadrażnienie powierzchowne. Zadrażnienie mieszane natomiast łączy w sobie komponenty zadrażnienia powierzchownego oraz głębokiego. Kolejną przyczyną czerwonego oka jest wylew podspojówkowy, który jest spowodowany przerwaniem ciągłości naczyń spojówkowych i gromadzeniem się krwi pod spojówką. Może tak się stać podczas urazu i wtedy konieczna jest natychmiastowa konsultacja lekarska. Do przerwania naczyń spojówki może dojść także podczas kaszlu, wymiotów, dużego wysiłku fizycznego, może być również wywołany skokiem ciśnienia ogólnego czy zaburzeniami krzepnięcia. Krew pod spojówką wchłania się ok. 2-3 tygodnie i jeśli nie była spowodowana urazem nie wymaga pilnej konsultacji okulistycznej. Proces gojenia można wspomóc kroplami zawierającymi substancje uszczelniające naczynia – pochodne rutyny. Takie krople dostępne są bez recepty.

Głównymi przyczynami czerwonego oka mogą być: choroby aparatu ochronnego oka – np. gradówka lub jęczmień, choroby spojówek i rogówki – zakaźne, wywołane przez patogeny, jak bakterie, wirusy czy chlamydie lub niezakaźne – alergiczne, środki konserwujące w lekach stosowanych miejscowo do oka, zespół suchego oka. Zapalenie twardówki i nadtwardówki oraz choroby błony naczyniowej są również przyczynami zaczerwienienia oka. Kolejnymi schorzeniami, w których oko może być zadrażnione, są ostry atak jaskry, urazy i guzy gałki ocznej, orbitopatia tarczycowa oraz zakrzep zatoki jamistej.

W przypadku czerwonego oka istotne jest, od kiedy występuje ten objaw i czy towarzyszą mu dodatkowe symptomy. Jeśli towarzyszy mu wydzielina, wskazuje to najczęściej na zakażenie. Świąd sugeruje z kolei choroby alergiczne, zaś występowanie pieczenia może nasuwać zespół suchego oka. Dodatkowo należy ocenić powieki – obrzęk i zaczerwienienie wskazują na proces zapalny toczący się w ich obrębie. Bardzo istotne jest określenie, czy czerwone oko wywołuje ból, czy pogorszyło się widzenie, czy występuje wytrzeszcz, ból głowy, podwójne widzenie oraz widzenie kół tęczowych wokół źródeł światła, a także czy zostało zainicjowane urazem gałki ocznej czy głowy. Wymienione w poprzednim zdaniu dodatkowe objawy są bardzo poważne i wymagają pilnej, ostrodyżurowej interwencji.

Jedynie zadrażnienie powierzchowne spowodowane przez czynniki zewnętrzne, takie jak pył, kurz, wysoka czy niska temperatura, smog, klimatyzacja, wielogodzinne wpatrywanie się w ekrany komputerowe, może być początkowo leczone doraźnie kroplami nawilżającymi bez konserwantów. Celem większego łagodzenia takiego podrażnienia i zaczerwienienia oczu warto stosować krople nawilżające wzbogacone substancjami pochodzenia roślinnego, które dodatkowo mają na celu złagodzenie miejscowego stanu zapalnego. Korzystny wpływ na oczy wykazują między innymi świetlik lekarski, rumianek czy aloes.

Na polskim rynku dostępne są również krople z tetryzoliną, czyli substancją która pobudza receptory alfa-adrenergiczne powodując obkurczanie się naczyń, zmniejszając w krótkim czasie zadrażnienie oka. Wybielenia oka za pomocą kropli z lekiem obkurczającym naczynia nie należy stosować bez konsultacji lekarskiej dłużej niż kilka dni. Osoby chorujące na jaskrę nie powinny stosować tych kropli.

Podsumowując, generalnie wszystkie przypadki czerwonego oka wymagają konsultacji okulistycznej, jedynie w przypadku wylewu podspojówkowego bez urazu czy zadrażnienia powierzchownego i bez objawów towarzyszących konsultacja nie musi być pilna. W takich przypadkach wskazane jest leczenie doraźne kroplami nawilżającymi do 3-4 dni, ale w razie braku poprawy czy nasilenia objawów wskazana jest konsultacja okulistyczna. Należy pamiętać, że czerwonego oka nigdy nie wolno lekceważyć, zwłaszcza, kiedy ma tendencję do nawrotów oraz towarzyszą mu inne objawy, takie jak np. ból, światłowstręt czy pogorszenie widzenia.