Wspieranie odporności przez cały rok

Stres, brak należytego wypoczynku, niewłaściwa dieta czy przewlekłe schorzenia to czynniki sprzyjające rozwojowi infekcji wirusowych i bakteryjnych, w tym roku dodatkowo nasilające ryzyko infekcji SARS-CoV-2. Warto zatem rozpocząć intensywne działania związane z eliminowaniem zagrożeń związanych z nasileniem chorób sezonowych, zwłaszcza w obrębie układu oddechowego. Wobec aktualnej sytuacji epidemicznej należy zalecać szeroko pojętej grupie pacjentów poprawianie odporności.

Układ immunologiczny ma skomplikowany mechanizm działania i nadal stanowi przedmiot badań naukowych. Do walki z potencjalnymi patogenami organizm jest wyposażony w nieswoiste (wrodzone) oraz swoiste (nabyte) mechanizmy odpowiedzi immunologicznej, w których uczestniczą procesy humoralne i komórkowe. Obydwa mechanizmy funkcjonują niezależne, jednak ich współdziałanie w zakresie obrony jest skuteczniejsze.

W odniesieniu do mechanizmu nieswoistego antygen może być unieszkodliwiony już przy pierwszym kontakcie, a w przypadku mechanizmu swoistego odpowiedź wymaga wcześniejszego kontaktu, który wywoła wytwarzanie przeciwciał, czyli substancji obronnych.

Wydolność układu immunologicznego jest uwarunkowana genetycznie, aczkolwiek duże znaczenie mają: okres życia człowieka oraz czynniki środowiskowe, w tym styl życia.

Analizując populację najmłodszych dzieci, to ogromny udział jest matki, która poprzez łożysko przekazuje swojemu dziecku „swoje” przeciwciała, które częściowo zabezpieczają je przed infekcjami w okresie noworodkowym i niemowlęcym. Następnie rozwijająca się odporność u dziecka uzależniona jest od przeciwciał wyprodukowanych w jego organizmie w wyniku szczepień lub po naturalnym zakażeniu i przebytej chorobie. Proces tzw. dojrzewania układu immunologicznego przebiega stopniowo począwszy od etapu niemowlęcego, poprzez okres wczesnego dzieciństwa, kiedy organizm dziecka dopiero nabiera odporności oraz kolejne okresy dzieciństwa i dorosłości, w którym układ odpornościowy jest w pełni dojrzały w zakresie obrony przed czynnikami patogennymi.

Zwiększona zapadalność na schorzenia infekcyjne układu oddechowego, zarówno u dzieci, jak i dorosłych, występuje przede wszystkim od połowy października do połowy stycznia, a następnie na przełomie lutego i marca aż do kwietnia, choć i w okresie letnim infekcje bakteryjne czy wirusowe nie są rzadkością. Dlatego tak istotnym jest sprawnie działający układ immunologiczny zabezpieczający przed zakażeniem i namnażaniem w organizmie chorobotwórczych patogenów. Analizując czynniki, które wpływają korzystnie na zachowanie odporności, można wymienić działania profilaktyczne i właściwy styl życia na co dzień i przez cały rok, a zatem m.in. prawidłowe odżywianie, odpowiednia pielęgnacja ciała, szczepienia ochronne oraz stosowanie preparatów immunomodulujących. Dieta zarówno dzieci jak i dorosłych, w tym seniorów powinna zostać dostosowana do wieku i aktywności fizycznej oraz prawidłowo zbilansowana w odpowiednie ilości witamin i składników mineralnych w tym: witamin z grupy B (głównie produkty zbożowe), witaminę C i bioflawonoidy (owoce i warzywa), witaminę D (mleko, ryby), kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 – EPA i DHA (ryby) oraz minerały głównie cynk (produkty zbożowe, mięso, jaja, produkty mleczne).

Bardzo ważna jest też aktywność fizyczna z jednej strony niezależna od aury, jednak też dostosowana do warunków atmosferycznych, np. w zakresie stosownej odzieży, gdyż niekorzystne jest przechłodzenie, ale też i przegrzanie organizmu. Pomimo nie zawsze sprzyjającej pogody powinno się korzystać z ruchu na świeżym powietrzu, a pomieszczenia, w których przebywamy, muszą być regularnie wietrzone, szczególnie obecnie w zagrożeniu epidemicznym COVID-19.

Zawsze należy przestrzegać naszych pacjentów, że przede wszystkim istotnym jest izolacja osób zainfekowanych od zdrowych na czas jakiejkolwiek infekcji i to, co wielokrotnie powtarza się w komunikatach medialnych, należyta higiena rąk (mycie i dezynfekcja) oraz higiena w zakresie górnych dróg oddechowych (zakrywanie ust, nosa w trakcie kasłania czy kichania, noszenie maseczek, zachowanie dystansu).

Na aktywność układu immunologicznego mogą korzystnie wpłynąć także stosowane na co dzień przez naszych pacjentów immunomodulatory pochodzenia naturalnego, np. zioła, witaminy czy minerały. W preparatach stosowanych w celu podniesienia odporności znajdują się witaminy z grupy B, witamina C (stymuluje układ immunologiczny, a jej niedobór powoduje zwiększoną podatność organizmu na infekcje) oraz cynk (jego niedobór osłabia odporność komórkową i humoralną, obniża wytwarzanie przeciwciał, zmniejsza proliferację komórek i obniża wytwarzanie cytokin). W niektórych preparatach występuje także propolis (kit pszczeli) lub miód, działający pobudzająco na system odpornościowy, ponadto znane są ich właściwości antybiotyczne, przeciwzapalne i antyoksydacyjne.

Ogromne znaczenie mają roślinne substancje immunostymulujące stosowane w postaci naparów czy wywarów z surowców roślinnych bądź przetworzone w postaci soków, nalewek czy suchej postaci, tj. tabletek, tabletek do ssania, kapsułek twardych zawierających suchy wyciąg roślinny. Wśród surowców roślinnych, dla wsparcia odporności, można zalecić jeżówkę purpurową czy czystek.

Pochodząca z Ameryki Północnej jeżówka w Europie pojawiła się na początku XX w. Szerokie zastosowanie znalazł najlepiej przebadany gatunek, tj. jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea), a surowiec stanowią ziele i korzeń. Ziele zbiera się w drugim i trzecim roku uprawy, przetwarzając surowiec w stanie świeżym lub suszy się go po rozdrobnieniu w temperaturze do 45 st. C. Początkowo właściwości jeżówki wiązano z występowaniem olejków eterycznych, aktualnie podkreśla się obecność pochodnych kwasu kawowego, m.in. cychorynowego, który to wykazuje najsilniejsze działanie immunostymulujące (echinakozyd, kwas chlorogenowy). W surowcu ważnymi składnikami są także: alkamidy, polisacharydy czy glikoproteiny wykazujące efekt fagocytarno stymulujący i immunostymulujący. Na uwagę zasługuje fakt synergistycznego działania wszystkich składowych grup związków.

Preparaty z jeżówki stanowiące wyciągi wodne (napary), wodno-alkoholowe (stabilizowane soki ze świeżego ziela) czy po uzyskaniu suchego ekstraktu, wspomagają naturalne siły odpornościowe organizmu.

Czystek (Cistus L.) jest rośliną pochodzącą z obszaru Morza Śródziemnego, m.in. z Hiszpanii czy Maroka, a gatunkiem wykorzystywanym ze względu na swoje właściwości, jest czystek szary (Cistus incanus). Stosowane są przede wszystkim napary z czystka sporządzane z suszu części naziemnej rośliny. Dobroczynne działanie przypisywane jest głównie obecności polifenoli, m.in. kwasu elagowego, galusowego (w postaci glikozydów rozpuszczalnych w wodzie) o właściwościach antyoksydacyjnych (ochrona komórek i tkanek przed działaniem wolnych rodników). Aktualnie poleca się wyciągi z czystka w celu wsparcia układu immunologicznego.
Preparaty zawierające ekstrakty roślinne m.in. z jeżówki purpurowej czy czystka szarego można polecać szczególnie w okresie jesienno-zimowym w celu wsparcia mechanizmu obronnego organizmu. Zawsze jednak po dokładnym rozpoznaniu przypadku pacjenta, jego wieku, schorzeń współistniejących, a także z podaniem informacji o skutecznym i bezpiecznym ich zastosowaniu (sposób przygotowania, rodzaj preparatu, częstość i długość stosowania).