Dieta chorego na dnę moczanową

Dna moczanowa nazywana jest również skazą moczanową, podagrą lub artretyzmem. W przeszłości dolegliwość ta nazywana była chorobą bogaczy lub królów, ze względu na to, że występowała prawie wyłącznie wśród wyższych klas społecznych spożywających nadmierne ilości mięsa i alkoholu.

Dna moczanowa to choroba depozytowa kryształów moczanu jednosodowego w stawach i tkankach okołostawowych, co okresowo wywołuje stan zapalny, silny ból i obrzęk zajętego stawu. Przyczyny powstawania dny moczanowej łączą się z nieprawidłowym rozkładem związków prekursorowych kwasu moczowego, tj. puryn oraz upośledzonego wydalania kwasu moczowego z organizmu.

Częściej na dnę chorują mężczyźni, a rzadziej kobiety. U kobiet choroba ta rozwija się zwykle po menopauzie, a zjawisko to związane jest z brakiem ochronnego działania estrogenów. Również otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze to choroby sprzyjające powstawaniu dny moczanowej.

Zauważono, że u osób z nadwagą ryzyko pojawienia się dny moczanowej jest 2-3 krotnie większe w porównaniu z osobami z prawidłową masą ciała. Niektóre badania dowodzą, że częściej dna moczanowa objawia się wiosną, co może mieć związek z sezonową zmianą sposobu żywienia, np. częstszym grillowaniem.

Rzeczywiście ujawnieniu się dny moczanowej sprzyja dieta bogata w produkty zawierające puryny, tj. mięso, konserwy mięsne, podroby, wędliny, wyciągi mięsne, wywary i sosy mięsne, galarety i konserwy mięsne. Wysoką zawartością związków purynowych charakteryzują się również śledzie i sardynki, szproty, owoce morza, rośliny strączkowe, kakao i kawa. Zauważono, że stosowanie typowej diety zachodniej (charakteryzującej się wysokim spożyciem mięsa i jego przetworów, tłuszczu zwierzęcego, oczyszczonych produktach zbożowych, cukru) związana jest wyższym o 40% ryzykiem rozwoju dny moczanowej, w porównaniu z dietą śródziemnomorską uwzględniającą w swoim składzie oliwę z oliwek, warzywa, owoce, produkty zbożowe z pełnego przemiału. Z przeprowadzonych badań wynika, że mniej incydentów dny moczanowej zauważono u osób stosujących zasady diety DASH, charakteryzującej się zmniejszonym spożyciem soli, czerwonego mięsa a zwiększonym spożyciem warzyw i owoców w porównaniu z osobami, stosującymi dietę zachodnią.

Czynnikiem sprawczym wywołującym dnę jest również nadużywanie alkoholu. W organizmie etanol zostaje przekształcany do kwasu mlekowego, który hamuje wydalanie kwasu moczowego z organizmu. Ponadto alkohol indukuje syntezę puryn. Również nadmierne spożywanie napojów słodzonych (sacharozą, fruktozą) sprzyja ujawnieniu się dny moczanowej. W badaniach prowadzonych w Nowej Zelandii zauważono, że niezależnie od pochodzenia etnicznego badanych, nadmierne spożycie słodzonych napojów wiązało się z istotnym wzrostem ryzyka wystąpienia dny moczanowej w porównaniu do osób unikających tych napojów. Pojawieniu się podagry sprzyja również przyjmowanie niektórych leków odwadniających. Czynnikiem wyzwalającym napad dny jest także znaczny wysiłek fizyczny, wówczas gdy dochodzi do odwodnienia i zakwaszenia organizmu oraz przewlekły stres psychiczny, przechłodzenie organizmu oraz gwałtowna redukcja masy ciała. Genetycznie uwarunkowane zaburzenia katabolizmu puryn także predysponują do powstania dny moczanowej.

W terapii dny moczanowej istotne są działania mające na celu przerywanie ostrych ataków i łagodzenie towarzyszących im dolegliwości bólowych, a także zapobieganie pojawieniu się ataków w przyszłości poprzez obniżanie stężenia kwasu moczowego w surowicy. Istotna w tym względzie jest także edukacja pacjenta w zakresie stosowania odpowiedniej diety i unikania czynników wywołujących ataki dny.

Dieta chorego na dnę moczanową powinna uwzględniać 4-5 posiłkowy tryb żywienia. Ostatni posiłek należy spożyć 3-4 godziny przed snem. Restrykcje dotyczące pory spożywania ostatniego posiłku związane są z tym, że kwas moczowy w znacznej ilości gromadzi się w nocy. Osoby chore na dnę moczanową powinny pamiętać o odpowiednim nawodnieniu organizmu zarówno w ciągu dnia, jak i wieczorem, celem eliminacji kwasu moczowego z organizmu. W przypadku ostrych napadów dny należy stosować dietę bezmięsną, wówczas z diety chorego należy wyeliminować produkty i potrawy bogate w związki purynowe (wywary z kości i mięsa, esencjonalne rosoły, galarety mięsne i rybne, konserwy mięsne i rybne, podroby, śledzie, szproty, sardynki oraz wszystkie wędliny). Chory powinien unikać również spożywania tłustych serów, tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, nasion roślin strączkowych oraz kukurydzy, szczawiu, szpinaku, rabarbaru, czarnej kawy, alkoholu, kakao, produktów zawierających syrop glukozowo-fruktozowy, ostrych przypraw i marynat.

Dieta chorego na dnę moczanową powinna uwzględniać zmniejszoną podaż tłuszczu, jako czynnika utrudniającego wydalanie kwasu moczowego, natomiast w diecie zwiększamy podaż węglowodanów złożonych jako czynnika sprzyjającego wydalaniu kwasu moczowego z ustroju.

Jak wynika z badań przeprowadzonych przez grupę amerykańskich naukowców włączenie do diety wiśni wiąże się z mniejszym o 35% ryzykiem wystąpienia napadu dny moczanowej w porównaniu z osobami niespożywającymi tych owoców.

Podczas przygotowania potraw należy pamiętać o odpowiednim sposobie obróbki cieplnej. Zalecanymi technikami sporządzania posiłków są: gotowanie, duszenie bez obsmażania, przy czym chude mięso (spożywane w ograniczonej ilości) należy gotować w dużej ilości wody, nawet kilkakrotnie, a wywar po ugotowaniu wylać. Niewskazane są potrawy smażone, pieczone i duszone metodą tradycyjną.