Farmaceuci w obliczu COVID-19

W związku z koronawirusem SARS-CoV-2 wywołującym chorobę COVID-19 pojawiła się potrzeba wielu zmian legislacyjnych na różnych płaszczyznach w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się epidemii. Zmiany te dotyczą różnych grup zawodowych, w tym również farmaceutów.

Z dniem 1 kwietnia br.^[1] weszła w życie ustawa o zmianie niektórych ustaw w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (nowelizacja tzw. specustawy koronawirusowej). Wprowadza ona zmiany w 14 ustawach związanych ze zdrowiem, m.in. w ustawie: o Państwowej Inspekcji Sanitarnej; o zawodach lekarza i lekarza dentysty; Prawo farmaceutyczne; o Państwowym Ratownictwie Medycznym; zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

W odniesieniu do ustawy Prawo farmaceutyczne^[2] ww. nowelizacja:

• zmienia art. 96 ust. 4.
  Obecnie farmaceuta posiadający prawo wykonywania zawodu może wystawić receptę dla osoby, o której mowa w art. 95b ust. 3 (receptę dla siebie – pro auctore oraz receptę dla małżonka, osoby pozostającej we wspólnym pożyciu, krewnych lub powinowatych w linii prostej, a w linii bocznej do stopnia pokrewieństwa między dziećmi rodzeństwa – pro familiae), albo receptę farmaceutyczną – w przypadku zagrożenia zdrowia pacjenta (nie tylko jak poprzednio – w przypadku nagłego zagrożenia) z odpłatnością 100%,
• likwiduje możliwość wystawienia odpisu recepty papierowej,
• znosi ograniczenie, o którym mowa w art. 96 ust. 4 pkt 2 dotyczące liczby i wielkości opakowań leków, jakie mogą znaleźć się na recepcie farmaceutycznej. Przed nowelizacją zgodnie z ww. przepisem na recepcie farmaceutycznej mogło znaleźć się wyłącznie jedno najmniejsze dostępne w aptece opakowanie produktu leczniczego dopuszczonego do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Pozostaje natomiast ograniczenie związane z produktami leczniczymi zawierającymi środki odurzające, substancje psychotropowe, o których mowa w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. Wciąż nie będą one mogły znaleźć się na recepcie farmaceutycznej;
• zmienia art. 92, który stanowi, że w godzinach czynności apteki powinien być w niej obecny farmaceuta, o którym mowa w art. 88 ust. 1, tj. kierownik apteki. W rezultacie w godzinach pracy apteki w jej lokalu ma znajdować się zatrudniony w niej farmaceuta lub farmaceuta wykonujący swoje obowiązki w aptece na innej podstawie prawnej. Innymi słowy w aptece wystarczająca jest obecność magistra farmacji nieposiadającego 5-letniego stażu pracy;
• wprowadza możliwość zmiany terminów szkolenia specjalizacyjnego dla farmaceutów w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii (art. 107f ust. 11a);
• stanowi, że produkty biobójcze (środki dezynfekujące) będą uwzględniane na listach leków zagrożonych brakiem dostępności, tzw. listach antywywozowych ogłaszanych w obwieszczeniach Ministra Zdrowia (art. 37 azg ust. 1, art. 85a ust. 2); w przypadku zagrożenia brakiem dostępności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobu medycznego lub produktu biobójczego Minister Zdrowia może, w drodze obwieszczenia, ograniczyć ich ilość na jednego pacjenta w danej jednostce czasu, tzw. reglamentowanie sprzedaży (art. 37 azg ust. 2);
• wprowadza zmiany dotyczące wywozu lub zbycia produktów poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zbywania produktów przez producentów lub importerów wyrobów medycznych lub środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego.

Warto również przyjrzeć się informacjom i zaleceniom przekazywanym przez okręgowe izby aptekarskie:

Dot. zmiany rozkładu godzin pracy apteki
OIA w Warszawie przypomniała, że w przypadku jakiejkolwiek zmiany rozkładu godzin pracy apteki ogólnodostępnej (lub jej zamknięcia), ustalonego w trybie art. 94 ufp przez właściwą dla lokalizacji apteki radę powiatu, o zmianie należy zawiadomić: starostwo powiatowe (urząd miasta w przypadku miasta na prawach powiatu) właściwe ze względu na lokalizację apteki; Mazowieckiego Wojewódzkiego Inspektora Farmaceutycznego; Mazowiecki Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia; OIA w Warszawie.^[3] Analogiczne kroki powinny być podjęte w przypadku zmiany rozkładu godzin pracy apteki działającej na terenie innego województwa, zawiadamiając odpowiednie podmioty.^[4]
Należy zauważyć, że w związku z obecną sytuacją może dochodzić do niedoboru personelu fachowego, spowodowanego m.in. chorobą, kwarantanną lub rozwiązaniami organizacyjnymi wprowadzonymi przez właścicieli aptek z uwagi na zapewnienie konieczności rotacyjnej pracy w celu zapobiegnięcia lub zminimalizowania zagrożenia zakażeniem SARS-CoV-2 – jednocześnie przy uwzględnieniu konieczności zapewnienia wypoczynku oraz innych praw związanych z zatrudnieniem dla pracowników wynikających z Kodeksu pracy. Podkreślenia wymaga, że na ten moment nie wprowadzono żadnych przepisów ograniczających uprawnienia urlopowe dla pracowników aptek. Niemniej jednak sytuacja jest dynamiczna i trudno przewidzieć czy i w jakim kierunku poszłyby ewentualne zmiany w tym zakresie.

Dot. skrócenia kwarantanny w celu powrotu do pracy
OIA w Łodzi wskazała, że z § 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 14 marca 2020 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego^[5] wynika, iż państwowy inspektor sanitarny właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu, w którym ma być odbywana obowiązkowa kwarantanna, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 34 ust.5 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, lub inny upoważniony przez Głównego Inspektora Sanitarnego państwowy inspektor sanitarny, w uzasadnionych przypadkach decyduje o skróceniu lub zwolnieniu z obowiązku jej odbycia. OIA w Łodzi poinformowała, że w przypadkach nałożenia ewentualnej kwarantanny, farmaceuta ma możliwość podjęcia działania w celu skrócenia czasu trwania kwarantanny. Farmaceutom zainteresowanym takim rozwiązaniem OIA w Łodzi zasugerowała wystąpienie do właściwego inspektora sanitarnego z wnioskiem o skrócenie kwarantanny. W następstwie tego wniosku inspektor sanitarny może zlecić wykonanie testu i na jego podstawie wydać decyzję o skróceniu kwarantanny.[6]
Ponadto na stronach internetowych poszczególnych OIA^[7] oraz Naczelnej Izby Aptekarskiej^[8] znajdują się informacje na temat procedury funkcjonowania aptek w czasie pandemii koronawirusa, w tym wytyczne na pracodawców (właścicieli aptek) i pracowników (farmaceutów). Warto je na bieżąco sprawdzać.

Pandemia wpłynęła również na kwestie finansowe przedsiębiorców – w tym właścicieli aptek (kredyty, pożyczki na zakup sprzętów, leasing). Aby przeciwdziałać i minimalizować negatywne skutki związane z zakłóceniem płynności finansowej banki zaczęły wychodzić z inicjatywą odroczenia płatności rat, a w celu zmniejszenia ich wysokości (co odczują zadłużeni w PLN) Rada Polityki Pieniężnej obniżyła stopy procentowe. Stopa referencyjną obniżona została z 1,50 do 1 proc., stopa lombardowa z 2,50 do 1,50 proc., a maksymalne oprocentowanie np. kart kredytowych spadło z 10 proc. do 9 proc w skali rocznej. Szereg rozwiązań mających przeciwdziałać kryzysowi przedstawiono także w ustawie z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw^[9] (tzw. tarcza antykryzysowa).