Interakcje leków i kosmetyków ze słońcem

 6 minut

autorka: dr n. farm. Paulina Mączka
farmakolog

Odczyny fotoalergiczne i fototoksyczne na skórze powstają po ekspozycji na promienie słoneczne po wcześniejszym zastosowaniu ogólnie lub miejscowo uczulającej substancji chemicznej. Pod wpływem energii świetlnej obecne w organizmie cząsteczki leków lub kosmetyków przekształcają się w nowe substancje, które łącząc się z białkami komórek skóry, tworzą alergeny. Konsekwencją działania substancji fotoalergizujących i promieniowania słonecznego jest m.in. fotoalergiczny wyprysk kontaktowy.

W mechanizmie powstawania odczynu fotoalergicznego biorą udział mechanizmy immunologiczne. Odczyn fotoalergiczny objawia się wysypką, zaczerwienieniem, świądem skóry w miejscach eksponowanych, ale także na partiach ciała nie poddanych działaniu promieniowania UVA i UVB. Reakcja fotoalergiczna występuje zwykle w czasie od 24 do 72 godzin od ekspozycji skóry na słońce.

Leki o działaniu fotoalergizującym należą do różnych grup farmakologicznych:

  • niesteroidowe leki przeciwzapalne (ketoprofen, diklofenak, ibuprofen, naproksen, piroksykam) – działanie fotouczulające NLPZ obserwuje się po podaniu doustnym, a także w przypadku zewnętrznego zastosowania leków w postaci maści, kremów lub aerozoli. Odczyn fotoalergiczny indukowany przez ketoprofen jest zależny od dawki oraz intensywności promieniowania. Ugrupowanie benzofenonu, z którego po napromieniowaniu powstaje wolny rodnik tlenowy indukujący peroksydację lipidów oraz uszkadzający komórki, odpowiada za właściwości fotoalergiczne ketoprofenu.
  • leki przeciwcukrzycowe (glipizyd, metformina).
  • leki obniżające stężenie cholesterolu we krwi (fenofibrat, klofibrat).
  • leki hormonalne (estradiol, progesteron) – u kobiet stosujących środki antykoncepcyjne lub hormonalną terapię zastępczą mogą wystąpić zmiany hiperpigmentacyjne. Zmiany mają charakter symetrycznych plam i plamek, barwy od jasno- do ciemnobrązowej.
  • sulfonamidy.

Znacznie częściej występują polekowe odczyny fototoksyczne. Warunkiem niezbędnym do wystąpienia reakcji fototoksycznej jest zdolność absorpcji promieniowania UV przez lek, zależna o obecności w cząsteczce grupy chromoforowej. W lekach i kosmetykach chromofor najczęściej stanowią pierścienie heterocykliczne, pierścień benzenowy lub wiązania podwójne występujące w budowie strukturalnej związków. Odczyny fototoksyczne powstają w wyniku uwalniania wolnych rodników przez substancje chemiczne będące w kontakcie ze skórą. Reaktywne formy tlenu – działając cytotoksycznie – powodują uszkodzenie struktur komórkowych oraz rozwój ostrej reakcji zapalnej. Odczyny przyjmują postać rumienia, obrzęku, pęcherzy, których występowanie jest ściśle ograniczone do miejsc eksponowanych, mogą zostawić ślad na skórze w postaci trwałej hiperpigmentacji. Niektóre leki powodują reakcje odległe – można do nich zaliczyć: dermatozy, przebarwienia skóry oraz błon śluzowych, zmianę koloru paznokci i oddzielanie się płytki paznokciowej od macierzy.

Strony: 1 2