Opieka farmaceutyczna
Leczenie jaskry – nowe możliwości terapeutyczne
8 minut
autorka: dr n. med. Małgorzata Iwanejko
Wrocławskie Centrum Okulistyczne
Jaskra to choroba przewlekła charakteryzująca się postępującym i nieodwracalnym uszkodzeniem nerwu wzrokowego, a co za tym idzie pola widzenia, co w konsekwencji skutkuje pogorszeniem jakości życia. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) neuropatia jaskrowa jest najczęstszą przyczyną nieodwracalnej utraty widzenia i drugą po zaćmie przyczyną ślepoty. Prognozuje się, że do 2020 r. liczba chorych na jaskrę wyniesie ok. 79 mln.
Patomechanizm jaskry jest złożony i nie do końca poznany. Liczne wieloośrodkowe badania kliniczne potwierdziły jednak znaczenie obniżania ciśnienia wewnątrzgałkowego jako czynnika zmniejszającego ryzyko progresji we wszystkich postaciach jaskry. W przypadku jaskry wczesnej należy dążyć do minimum 20-proc. obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego w stosunku do wartości wyjściowych, w jaskrze średniozaawansowanej – 30-proc., a w zaawansowanej poziom obniżenia ciśnienia często musi być większy, aby zahamować postęp choroby. Innymi słowy – im bardziej zaawansowana neuropatia jaskrowa, tym bardziej radykalne powinno być obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Spadek owego ciśnienia uzyskuje się obecnie poprzez leczenie farmakologiczne, laserowe i chirurgiczne. Mimo dostępu do wielu metod leczenia terapia miejscowa kroplami przeciwjaskrowymi pozostaje nadal w wielu przypadkach leczeniem pierwszego rzutu. Według aktualnych wytycznych Europejskiego Towarzystwa Okulistycznego (EGS) rekomendowanym leczeniem jest monoterapia. Największy potencjał hipotensyjny wykazują prostaglandyny/prostamidy, następnie nieselektywne beta-blokery, alfa-adrenergiczni agoniści, selektywne beta-blokery i inhibitory anhydrazy węglanowej. EGS zaleca, aby wybierając pierwszy lek dla pacjenta, uwzględnić przede wszystkim konieczny stopień obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego, miejscowy i ogólny stan zdrowia pacjenta, koszty leczenia i jakość życia. Ze względu na wysoką skuteczność obniżania ciśnienia wewnątrzgałkowego, bezpieczeństwo i wygodę pod postacią stosowania raz dziennie – najczęściej wybierane jako leki pierwszego rzutu nadal pozostają analogi prostaglandyn/prostamidy.
Gdy terapia wybranym lekiem okaże się niewystarczająca i nie udaje się uzyskać docelowego ciśnienia lub preparat nie jest tolerowany, zaleca się zmianę leku, który może być stosowany w monoterapii lub dołączenie drugiego preparatu. Glaukomatolodzy rekomendują stosowanie preparatów złożonych zamiast terapii wielolekowej. Według EGS preparaty złożone cechują się bardzo dobrą skutecznością i bezpieczeństwem. Stosowanie dwóch substancji w oddzielnych opakowaniach nasila ryzyko zwiększania się dolegliwości miejscowych związanych najczęściej z obecnością środków konserwujących. Może również wpłynąć istotnie na współpracę ze strony pacjenta, jego wytrwałość i systematyczność w stosowaniu zaleceń.
Rozpatrując powyższe aspekty, leki złożone wydają się idealnym wyborem dla osiągnięcia celu w postaci skutecznej redukcji ciśnienia wewnątrzgałkowego. Preparaty złożone oparte na połączeniu timololu z prostaglandyną/prostamidem lub inhibitorem anhydrazy węglanowej zostały przebadane na dużych grupach pacjentów i od wielu lat cieszą się zasłużenie dobrą opinią wśród okulistów.
Następną niezmiernie istotną kwestią jest zadowolenie i jakość życia pacjenta chorego na jaskrę. Wielokrotne pobieranie leku z opakowania może spowodować jego wtórne zakażenie mikroorganizmami, a podanie takiego leku bezpośrednio na gałkę oczną stwarza potencjalne ryzyko zakażeń bakteryjnych, co w efekcie może doprowadzić do poważnych uszkodzeń oka, które wymagają dodatkowego specjalistycznego leczenia okulistycznego. Aby temu zapobiec, producenci wprowadzają do kropli okulistycznych środki konserwujące, które zapewniają jałowość preparatu także w trakcie jego stosowania.