Opieka farmaceutyczna
Zioła lecznicze w medycynie
5 minut
autorka: prof. Iwona Wawer
Zachęcamy do szerokiego stosowania ziół w kuchni, do ich uprawy w przydomowym ogródku i na kuchennym parapecie. Obfite stosowanie przypraw ziołowych pozwala na użycie mniejszej ilości soli, a potrawy są zdrowsze. Herbatki ziołowo-owocowe gaszą pragnienie i są znacznie lepszym wyborem niż wysokosłodzone, kolorowe napoje.
Jednak w przypadku poważniejszych dolegliwości trzeba sięgnąć po leki ziołowe. Coraz częściej zalecają je lekarze, zwłaszcza w pediatrii i geriatrii. Polecają je farmaceuci w aptekach. Dlaczego? Dlatego, że leki nowoczesnej fitoterapii spełniają wysokie standardy jakości, a ich działanie farmakologiczne i skuteczność są stwierdzone na podstawie długotrwałego stosowania i doświadczenia w lecznictwie. Leki roślinne są dopuszczane do obrotu przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, a dokumentacja musi być zgodna z wymogami prawa polskiego i europejskiego (wytyczne Europejskiej Agencji Leków, EMA). Leki roślinne muszą być bezpieczne i skuteczne, podobnie jak syntetyczne.
Pozyskiwanie surowców
Polska jest jednym z największych producentów surowców zielarskich w Europie. W naszym kraju rośliny o właściwościach leczniczych można spotkać na łąkach czy w lasach. Około 100 gatunków takich roślin pochodzi ze stanu naturalnego, ale ich zasoby stale się zmniejszają. Obecnie stanowią one tylko ok. 20% ilości zbiorów. Podstawowym źródłem surowca do produkcji stają się uprawy roślin leczniczych.
W Polsce, na powierzchni ponad 20 tys. hektarów, uprawia się ok. 70 gatunków, a główne powody dobrej koniunktury to rosnące zapotrzebowanie na standaryzowany surowiec o dobrej jakości. Jednak, nawet jeśli mamy jednorodne i czyste surowce roślinne, nie oznacza to, że są one takie same pod względem fitochemicznym. Zawartość substancji czynnych zmienia się w zależności od odmiany rośliny, klimatu, miejsca i czasu zbioru, sposobu suszenia, itp. Plantacje ziół są prowadzone zgodnie z zasadami Dobrej Praktyki Rolniczej (Good Agricultural Practice, GAP), z zachowaniem wymogów ochrony środowiska. Wprowadza się uprawy kontrolowane, a program prowadzenia uprawy wykorzystuje osiągnięcia genetyki i biotechnologii. Poprawę jakości surowca (odporność na choroby i zmiany klimatu, wyższa zawartość związków biologicznie czynnych) osiąga się przez odpowiedni wybór odmiany i wprowadzanie nowych, lepszych odmian. Przykładem jest rumianek pospolity. Surowiec zawiera 0,8-1,2% olejku eterycznego (Farmakopea Polska wymaga co najmniej 0,42%), ale jego skład zmienia się w zależności od odmiany. Składniki o działaniu przeciwzapalnym to chamazulen i alfa-bisabol. Odmiana rumianku „Promyk” ma 8% chamazulenu i 6% alfa-bisabolu, „Złoty Łan” odpowiednio 10% i 4%, „Dukat” 12% i 15%, a odmiana „Mastar” daje 13% chamazulenu i nawet 25% alfa-bisabolu.