Suchy kaszel u małych dzieci

Kaszel powstaje w wyniku podrażnienia ośrodków kaszlu w CUN, nerwów aferentnych lub eferentnych oraz receptorów kaszlowych, znajdujących się wewnątrz lub poza układem oddechowym (gardło, żołądek, przewód słuchowy zewnętrzny), a także organów efektorowych. Jego receptory podlegają stymulacji chemicznej, fizycznej i mechanicznej. Podstawowym kryterium klasyfikacji kaszlu jest nagłość wystąpienia i czas jego trwania. Może być ostry (nagły), podostry (trwający od 3 do 8 tygodni) oraz przewlekły (trwa dłużej niż 8 tygodni). Inny podział opiera się na charakterze odksztuszanej wydzieliny: suchy (bezproduktywny) oraz wilgotny (z odksztuszaniem wydzieliny). Kaszel jest zawsze objawem męczącym, czasem banalnym, a czasem wręcz groźnym. Suchy powoduje ból gardła, ból brzucha, ból mięśni, klatki piersiowej i grzbietu, ból głowy, zaburzenia snu, niepokój, kłopoty z oddychaniem, a jeżeli jest intensywny, to bardzo męczy i może doprowadzić dziecko do wymiotów.

Objawy

Objawy suchego, męczącego kaszlu u dzieci należy zwalczać lekami przeciwkaszlowymi, których na rynku jest aktualnie niewiele i są to najczęściej syropy o gorzkim smaku albo drogie. Podając syropy należy pamiętać, że bardzo ważna jest ilość podawanego leku, szczególnie u dzieci. Lek, który jest dobry w smaku, jest chętnie przyjmowany przez małych pacjentów i aprobowany przez rodziców. Leki o nieprzyjemnym smaku są zwykle wypluwane, a rodzice nie są w stanie określić, czy dawka była już dawką leczniczą, czy jeszcze nie. Obecnie na rynku farmaceutycznym jest mało substancji przeciwkaszlowych, które można stosować u najmłodszych dzieci, wśród nich można wymienić: butamirat i dekstrometorfan. Są to substancje o sprawdzonym działaniu. Butamirat jest nieopioidowym lekiem przeciwkaszlowym o działaniu ośrodkowym, działającym na poziomie rdzenia przedłużonego, zmniejszającym ilość i natężenie kaszlu. Wchłania się z przewodu pokarmowego, a maksymalne stężenie w osoczu osiąga się po około 1,5 godziny po podaniu. Okres półtrwania dla kwasu 2-fenylomasłowego wynosi 21 godzin, a dietyloaminoetoksyetanolu 5 godzin. Metabolity są wydalane z moczem. Działania niepożądane butamiratu to wysypki, nudności, wymioty, bóle głowy i senność. Dekstrometorfan jest antagonistą receptorów opioidowych i ma działanie ośrodkowe. To substancja skuteczniejsza od butamiratu.

Leczenie

Zaleca się podawanie preparatów zawierających dekstrometorfan w leczeniu suchego kaszlu u małych dzieci. Substancja ta działa bardzo szybko, około 10-30 minut po podaniu, działa długo, 6-8 godzin po podaniu, znacznie redukuje natężenie kaszlu, nie uzależnia. Można go stosować u dzieci od skończonego drugiego roku życia, oczywiście w określonych dawkach. Jest to substancja całkowicie bezpieczna – nie powoduje depresji ośrodka oddechowego. Działania niepożądane, które mogą wystąpić w trakcie podawania tego preparatu, to: nudności, biegunka, senność, zawroty głowy i wzrost ciśnienia tętniczego – typowe dla większości leków. Przeziębienie jest najczęstszą przyczyną kaszlu, zwykle w takich przypadkach występuje, podwyższona temperatura ciała, dochodzi do obrzęku i podrażnienia dróg oddechowych. U noworodków i młodych niemowląt wizyta lekarska jest wówczas konieczna, a leki ordynuje wizytujący lekarz. U dzieci starszych stan ten nie wymaga natychmiastowej wizyty lekarskiej. W pierwszym okresie występowania u tych dzieci suchego kaszlu możliwe jest podawanie przez rodziców syropów zawierających dekstrometorfan, należy jednak obniżyć temperaturę ciała, zapewnić odpowiednią ilość płynów oraz nawilżyć pomieszczenie, w którym znajduje się dziecko. Gdy takie działanie nie przynosi pożądanego skutku, należy zasięgnąć porady lekarza.

Piśmiennictwo:
1. Bręborowicz A. Przewlekły kaszel u dzieci – przyczyny, zasady postępowania. Przew. Lek. 2001, 4, 7, 134-141.
2. Jankowski A. (red.) Kompendium pediatrii praktycznej, Wrocław 2010, 417-418.