Opieka farmaceutyczna
Dieta w chorobach górnego odcinka przewodu pokarmowego
6 minut
autorka: Justyna Marszałkowska-Jakubik
dietetyk medyczny, specjalistka ds. zdrowia publicznego
Pacjenci cierpiący na choroby górnego odcinka przewodu pokarmowego skarżą się najczęściej na bóle tępe, niekiedy gniotące, piekące. Nierzadko są one połączone z szeregiem dolegliwości dyspeptycznych, jak zgaga, refluks, odbijanie, nieregularne wypróżnienia czy nudności. Już na podstawie wywiadu można w przybliżeniu określić, czy mamy do czynienia z wrzodem dwunastnicy, czy żołądka.
Cierpiący z powodu wrzodu dwunastnicy zgłasza bóle w kilka godzin po posiłku. Są to tzw. bóle głodowe, niejednokrotnie nocne, częstokroć ustępujące lub znacznie zmniejszające się po spożyciu niewielkiej ilości łatwo strawnego pokarmu – chorzy lepiej czują się najedzeni. Ta potrzeba częstego przyjmowania pokarmu często powoduje bagatelizowanie objawów i rezygnację z zasięgnięcia porady u lekarza. Jest też przyczyną nadwagi czy otyłości u pacjentów.
Odwrotnie ma się sprawa w przypadku wrzodów żołądka, kiedy to chorzy odczuwają dolegliwości zazwyczaj już w chwilę po spożyciu posiłku i odruchowo unikają jedzenia – chorzy lepiej czują się głodni. W związku z tym są to przeważnie ludzie szczupli lub wręcz wychudzeni.
Odnośnie zaleceń żywieniowych warto wiedzieć, że jedynie na początku choroby, przy silnych i bolesnych objawach zaleca się bardzo restrykcyjne ograniczenia. Stosuje się wtedy często dietę niedoborową pod względem zawartości składników odżywczych oraz witamin. Z tego powodu dieta ta może być stosowana tylko przez kilka dni aż do złagodzenia objawów. Wyklucza się wtedy z menu mięsa oraz zupy na wywarach mięsnych, ryby, nabiał (sery, jaja, twarogi i napoje fermentowane) oraz świeże warzywa i owoce.
W bezobjawowym stadium choroby praktycznie nie ma ograniczeń w stosowaniu diety. Pacjenci dopasowują sobie według upodobań i własnej tolerancji skład diety z pewnymi jednak zastrzeżeniami. Ograniczeniu podlegają pokarmy ciężkostrawne, pikantne oraz mocna kawa i alkohol. Nie zaleca się też jedzenia w pośpiechu. Poleca się natomiast spożywanie posiłków o małej objętości, co 3-4 godziny. Bardzo dobre efekty lecznicze można uzyskać poprzez leczenie sanatoryjne, gdzie posiłki podawane są o regularnych porach i spożywane w spokojnej atmosferze.
Dietą zalecaną dla wrzodowców w stadium bezobjawowym i osób z problemem refluksu jest kuchnia łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego. Szczególną uwagę należy zwrócić na podaż białka oraz witaminy C. Pożywienie bogate w białko powoduje większe wydzielanie kwasu, ma jednak ono równocześnie duże właściwości neutralizowania go. Poleca się więc lekkostrawne i pełnowartościowe produkty białkowe, jak: mleko, chude twarogi, jaja, chude mięso, drób i ryby (spożywane bez skóry). Dostarczenie odpowiedniej ilości witaminy C sprawia wiele trudności, gdyż w diecie tej szczególnie na początku ogranicza się spożycie surowych warzyw i owoców. W stanach ostrych, przy daleko posuniętych ograniczeniach dieta ta prawie nie zawiera witaminy C. Warto włączyć wtedy soki lub musy z dzikiej róży – doskonałe źródło tej witaminy lub sok z rokitnika, który ma dodatkowo udowodnione naukowo właściwości zmniejszania dolegliwości bólowych oraz przyspieszające gojenie się wrzodów.