Ochrona serca podczas upałów

Do zaburzeń termoregulacji może dojść w wyniku długotrwałego wysiłku fizycznego w warunkach podwyższonej temperatury, przy ograniczonej ilości przyjmowanych płynów lub w sytuacjach niezwiązanych z wysiłkiem. Klasyczne przypadki przegrzania niezależnego od wysiłku dotykają przeważnie osoby obciążone czynnikami ryzyka jak wiek czy choroby układu sercowo-naczyniowego, przyjmowanie diuretyków. Możemy więc założyć, że bardzo duża część naszych pacjentów należy do grupy ryzyka.

Jak dochodzi do przegrzania?

Na utrzymanie stałej ciepłoty ciała składa się szereg procesów, z których najważniejsze z medycznego punktu widzenia są transport ciepła przez krew oraz procesy fizyczne, jak parowanie, przewodzenie. Gdy temperatura ciała wzrasta dochodzi do wydzielenia potu i początkowo do rozszerzenia naczyń krwionośnych skóry. Intensywne wydzielanie potu może wywołać hipowolemię, a to z kolei prowadzi do zwężenia naczyń skórnych, co utrudnia dalsze oddawanie ciepła do otoczenia. Wydzielanie dużej ilości potu powoduje także wzrost osmolalności osocza, co w konsekwencji zmniejsza przepływ krwi przez skórne naczynia krwionośne i dodatkowo upośledza regulację temperatury. Krew jest gęstsza, sprzyja więc tworzeniu zakrzepów i zatorów. Przegrzaniu towarzyszą skoki ciśnienia, wzrost oporu naczyniowego, spadek pojemności minutowej serca. Dlatego osoby z istniejącymi już problemami sercowo-naczyniowymi powinny przyjmować małe dawki kwasu acetylosalicylowego w celu profilaktyki przeciwzakrzepowej.
Przy podwyższeniu temperatury ciała dochodzi do zwiększonego zużycia tlenu (także przez często przerośnięty mięsień sercowy) oraz przyspieszenia procesów metabolicznych, a zagęszczona w wyniku upałów krew może nie spełniać swojej podstawowej roli. U osób z miażdżycą przepływ krwi jest dodatkowo utrudniony poprzez zwężenie światła naczyń i zmniejszenie ich elastyczności, co prowadzić może do wzrostów ciśnienia w ich wnętrzu i ryzyka zawału serca. O ile serce osób zdrowych może sobie poradzić z takimi zmianami, to w tych samych warunkach nie w pełni wydolny układ krążenia osoby np. po przebytym zawale jest zagrożony. Kwas acetylosalicylowy u osób z incydentem sercowo-naczyniowym w historii zmniejsza ryzyko wystąpienia kolejnych. W upalnych warunkach trzeba jednak szczególnie zwrócić uwagę na sposób przechowywania tabletek, które powinny pozostawać w chłodnym i suchym miejscu.

Prewencja w przypadku grup ryzyka

Objawy kliniczne przegrzania to wzmożona częstość oddechów, bóle głowy, duszność, osłabienie, wzmożone pragnienie, nudności i wymioty, skurcze mięśni, zwłaszcza brzucha i nóg, zdarza się też utrata przytomności. O prewencji musimy mówić szczególnie w przypadku w/w grup pacjentów. Ważne jest przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów, z reguły większej niż wskazuje na to pragnienie. Jest to szczególnie ważne u osób po 65. r.ż., których organizm często ma zmniejszoną zdolność odpowiedzi na wzrost temperatury otoczenia. Napojami mogą być soki, które uzupełnią również braki elektrolitowe. Nie wolno spożywać alkoholu i kofeiny, gdyż tylko nasilają odwodnienie, a tym samym objawy i skutki przegrzania. Należy ponadto unikać miejsc nieprzewiewnych i zatłoczonych oraz ekspozycji na słońce. Przebywając na powietrzu powinno się spędzać jak najwięcej czasu w miejscach zacienionych, unikać fizycznego przemęczenia i nosić przewiewny, luźny strój. W razie złego samopoczucia i podejrzenia przegrzania należy jak najszybciej ustalić jego źródło i je zlikwidować, osobę poszkodowaną ułożyć z nogami lekko uniesionymi do góry. Można również chłodzić ciało wilgotnymi okładami, ale tak by nie przechłodzić organizmu. Ważne jest stałe uzupełnianie płynów i elektrolitów, a w razie konieczności rozpoczęcie resuscytacji.